Socialisatie

Er zijn veel misverstanden over socialisatie. Allereerst is het goed om te bedenken dat een kitten in de “natuur”, als zwerfkat bijv. heel lang bij de moeder zou blijven. Als het om een kittenpoes gaat, levenslang. Een kater tot in de pubertijd. Op een bepaald moment spelen zijn hormonen op en verlaat hij de groep waar hij in geboren is, om zijn genen bij andere poezengroepen te gaan verspreiden. In deze natuurlijke situatie zou een kat indien er voldoende voedsel beschikbaar is, in een kattenkolonie leven. Die kolonie bestaat dan wel alleen uit familie: moederpoes, met haar vrouwelijke nakomelingen en hun kittens. Een kitten drinkt van nature 6 maanden melk bij de moeder. Natuurlijk is dat in de eerste levensweek veel meer dan in maand 6. Maar zogen is een heel ander proces als eten. Dat betekent dat als een kitten met 4 of 8 weken al brokjes eet, hij nog niet klaar is om de moederpoes te verlaten. Dat zou in de “natuur” ook nooit gebeuren. Als er in een gebied minder voedsel is om de kolonie in leven te houden, gaan roofdieren als katten een groter gebied bestrijken. Zodat de kans dat ze aan voedsel komen groter is. Het moment waarop moederpoes en kittens bij voedseltekort op zijn jongst uiteen gaan is de leeftijd van vier maanden. En niet eerder. Dat komt mede doordat een kitten vanaf vier maanden al richting pubertijd gaat, en eerder de nieuwe omgeving zal gaan verkennen dan als dat deze jonger is dan vier maanden. Daarom adviseren wij om kittens minstens vier maanden bij de moeder te laten. Trouwens: wist u dat zenuwachtige, bange en agressieve moederpoezen dat probleemgedrag kunnen doorgeven aan hun kittens? Beter laat u poezen met dit gedrag tijdig helpen. Zodat er niet straks haar kittens ook met die problemen behept zijn. Daarnaast kunt u ook denken: als een kitten van vier maanden nog lekker bij zijn mama wil drinken, waarom zouden wij een zuigeling dan van zijn moeder willen scheiden? Omdat wij dat zo leuk vinden? Geeft ons dat het recht om een kitten dat aan te doen? Wij als mens kunnen een kitten met al onze liefde, voer en mandjes niet geven wat zijn moeder hem kan geven. Wij kunnen een moederpoes niet vervangen. Daarom getuigt het van dierenliefde als u uw kitten de kans geeft op te groeien tot een stabiele kat, bij zijn moeder. Helaas is er in Nederland een groot verschil in socialisatie tussen raskatten en huis-, tuin- en keukenkatten (HTK). Een HTK blijft gewoonlijk veel korter bij de moeder dan een raskat. Een raskat moet minstens 12-13 weken bij de moeder blijven. En de wet geeft aan dat kittens niet jonger dan 7 weken verhandeld mogen worden. Maar die wet (kan ik u zeggen), is niet gebaseerd op kennis van de normale gedragsmatige ontwikkeling van kittens en katten, noch wordt deze wet gehinderd door kennis van het immuunsysteem en de bevattelijkheid voor ziektes op deze leeftijd. 7 weken is een slecht moment om een kitten van de moeder te scheiden. Er zijn trouwens tegenwoordig al raskattenfokkers die adverteren met het feit dat ze de kittens minstens (mag altijd langer natuurlijk) vier maanden bij de moeder laten, omdat dat wat ons betreft de ondergrens zou moeten worden.

Helaas worden er in Nederland nog katten in hokken gehouden. Een kitten dat een jaar lang in huis heeft geleefd tussen de andere katten, zal een grote overgang hebben naar het leven in een hok. Een hok is sowieso een belangrijke beperking in het natuurlijke gedrag van de kat. En uit onderzoek blijkt dat dat stress geeft. Een kat is niet geboren om in een hok te leven.

Om toch uit te leggen hoe het gezien moet worden dat een kat in een hok terecht komt, als voorbeeld wordt hieronder de dekkater in een hok genoemd. Stel dat een kitten in de toekomst als dekkater alleen in een hok of schuur gehuisvest zal gaan worden, dan dient deze vanaf de leeftijd van drie weken geleidelijk aan al te leren om alleen te leren zijn in een apart hok of iets dergelijks. En dit is natuurlijk een vorm van dierenmishandeling, daar zou absoluut niet voor gekozen moeten worden. Het is puur technisch gesproken over hoe het werkt als een kitten dingen leert in de inprentingsfase. Hieruit volgt dat het niet mogelijk is om een kitten al jong te leren om in een hok te moeten leven. Dit is gedragsmatig zeer onwenselijk en schadelijk voor de emotionele ontwikkeling van een kitten. Als dit kitten i.p.v. langzaam aan te leren alleen te zijn, een jaar of anderhalf lekker gezellig in huis tussen de andere katten kan leven, en het wordt daarna helemaal alleen apart gezet, dan raakt het dier nog meer gestresst en gefrustreerd. Als de jonge scheiding van de moederpoes al niet leidt tot probleemgedrag, is het solitair huisvesten van katten in een kleine ruimte (hok, kamer, schuur), wel een manier om een kat probleemgedrag te laten ontwikkelen, zoals het zichzelf kaal gaan likken. Hiermee is natuurlijk niet gezegd dat alle dekkaters alleen gehuisvest worden in een hok of schuur, maar deze praktijk bestaat helaas wel. En helaas worden ook kittens in hokken gehouden, door malafide fokkers, handelaren en mensen die niet weten dat dit schadelijk is voor de normale gedragsmatige ontwikkeling van kittens. En er zijn studies waaruit blijkt dat het onwenselijk is om katten in hokken te houden. Omdat het een ernstige belemmering in de natuurlijke gedragingen oplevert. En bovendien zijn katten ook tegenwoordig sociale wezens. Die bij voorkeur niet alleen gehuisvest worden. Er zijn gelukkig wel redelijk wat fokkers die hun dekkater liever in huis gezellig als huisdier tussen de andere katten huisvesten, maar zijn er ook fokkers die er geheel andere “normen” op na houden. Op deze pagina gaat het over socialisatie, dus het fenomeen dat een kat langzaam aan gewend moet zijn geraakt aan de veranderende situatie. Een dekkater is een goed voorbeeld, omdat er nog zoveel misvattingen bestaan over kattengedrag en kattenbehoeften. En vooral over de wijze waarop een kat leert.

Goede socialisatie leert een kitten zich aan te passen aan de wereld waar hij in moet leven. Maar gaat de grens van het aanpassingsvermogen niet over.

Zoals je kan zien kan een kat prima met andere dieren socializen

Indien een zwerfkitten nooit is gewend aan mensen en aan het leven binnenshuis, zal het heel veel moeite gaan kosten om het dier binnen te houden. Het zal steeds naar buiten willen, moeite hebben met de vreemde geuren en geluiden in huis, en zal wellicht het concept van de kattenbak niet begrijpen.

Stel dat een betrokken fokker kittens gesocialiseerd heeft door het in de huiskamer te laten opgroeien en gezelschap te laten hebben van allerlei andere katten. Als dit kitten met vijf maanden opeens een hond ontmoet kan het toch angstig zijn. Want het heeft nog nooit een hond gezien en weet niet hoe hiermee om te gaan. Dit geldt natuurlijk ook voor autorijden, het bezoek aan kattenshows, het omgaan met feestjes, vuurwerk, andere katten, andere mensen, noem maar op.

Een nestje: een hele verantwoordelijkheid!

Als u het leuk vindt om een nestje te nemen, denk dan ook eens aan het volgende. Kunt u de kittens wel een goed leven bieden? Een kat wordt al gauw 25 jaar, en de kittenperiode is daarvan de allerbelangrijkste periode. Als u de kittens jong weg wilt doen, dan is het misschien beter om helemaal niet aan een nestje te beginnen. Want katten kunnen daar levenslang door getraumatiseerd raken. Verder hoort een nestje kittens in de huiskamer op te groeien. Daarnaast is het belangrijk u te realiseren dat angstige, gestreste en agressieve poezen of katers (!) beter die genen met die gevoeligheid voor gedragsproblemen niet door kunnen geven. Verder is het belangrijk om de kittens voldoende lichamelijke verzorging te kunnen bieden. Ze hebben speciaal kittenvoer nodig (en de moederpoes ook), en ze moeten ontwormd en gevaccineerd worden. Dat brengt allemaal kosten met zich mee. Daarnaast zijn kittens actief en verkennen ze graag de wereld. Ze zullen dus zeker beginnen in de bank te klimmen, de gordijnen en ze worden niet zindelijk geboren. Dus u zult her en der plasjes en poepjes kunnen verwachten. Indien uw huis hier niet op is ingericht, is het misschien beter om van het nestje af te zien. Bovendien moet u deze beslissing al nemen als uw poes of kater jong is. Want het beste worden ze uiterlijk met 6 maanden gecastreerd. Een krolse poes of een kater die een poes leuk vindt kunnen ook nog gaan sproeien in uw huis. Als de bevalling niet wil vlotten kan een keizersnee u zomaar € 600,- kosten. Heeft u dat er wel voor over? Dat zijn allemaal best nadelen, die u beter van te voren kunt overwegen. Als u dan toch hebt besloten dat in uw situatie het best allemaal mogelijk is, u de nadelen en de kosten voor lief neemt, is het zaak uw poes alles te bieden wat zij nodig heeft. Een veilige plek om haar kittens te krijgen. Indien u kinderen heeft, en denkt dat kittens leuk zijn voor de kinderen, bedenk dan dat kinderen per abuis ook kittens kunnen doden, of er te ruw mee spelen. Die kittens komen dan (indien ze overleven) helaas wel met gedragsproblemen in onze praktijk terecht. Dus een nestje voor de kinderen is misschien dan niet zo’n goed idee. Als de kittens eenmaal geboren zijn, blijven ze de eerste drie weken lekker bij mamapoes in het nestje. Vanaf het moment dat ze de wereld willen verkennen, moet u ze dat veilig toestaan. Kittens horen niet alleen maar in een doos of bench te zitten. Dat vergroot de stress- en angstgevoeligheid van de kat. Dus bied ze een veilige leefomgeving. De moederpoes zal de kittens zelf opvoeden, u hoeft alleen maar de benodigdheden te verschaffen: kattenbak, krabpaal e.d. Natuurlijk is het noodzakelijk dat de kittens wennen aan huiselijk verkeer: geluiden van telefoons, bel, stofzuiger, boren, timmeren, muziek. Actief socialiseren is een must. En dan zult u merken dat het kitten na vier maanden zodanig is opgevoed dat het een stabiel karakter heeft en dat het makkelijk heeft leren omgaan met veranderingen. U heeft door goede socialisatie het aanpassingsvermogen van een kitten vergroot. Hierdoor kan het kitten makkelijker wennen aan nieuwe dieren, andere mensen en nieuwe situaties. En dat worden dus geweldige huisdieren, die niet hoeven beginnen met plassen na de geboorte van een baby, een verhuizing, of angst hebben voor bezoek. Goed socialiseren voorkomt gedragsproblemen!

Moederpoes kan problemen maken

Een moederpoes die zelf te jong van haar moeder is weggehaald, die geen contact heeft met andere katten, die angstig is, agressief of stressgevoelig is, is vaak zelf geen goede moeder. Ze laten hun kittens dan in de steek, besteden er geen aandacht aan, of zelfs doden ze hun eigen kittens. Sommige moederpoezen lijken dan met een week of 7-8 niets meer met de kittens te maken wil hebben. Hebben die moeders wel een goede achtergrond? Hebben die wel leren moederen? Vaak niet. Katteneigenaren zien het normale verloop van het speenproces vaak aan voor er niets meer van willen weten. Dus een getraind oog kijkt heel anders naar die situatie. Het afwijzen van de kittens is een heel normale fase in de ontwikkeling van de kleintjes. Dat heeft niet altijd met verstoten te maken.

Er zijn ook mensen die vinden dat de kittens zelfstandig genoeg zijn met een week of 7. Die denken dat wanneer ze de moeder nauwelijks meer opzoeken, goed eten en geheel zindelijk zijn, ze opgehaald mogen worden. Men denkt simpelweg dat de kittens dan dus makkelijk wennen aan een nieuwe omgeving en nieuwe mensen/dieren om zich heen. Dit is echter in strijd met de natuurlijke ontwikkeling van een kitten. Bovendien is uit een verkennend onderzoek gebleken dat kittens die langer bij de moeder kunnen drinken minder kans hebben op gedragsproblemen. Zie ook de pagina Artikelen, daar staan diverse artikelen over dit onderwerp.

Socialisatie en gedragsproblemen

De bekende dierenarts Chris van Polanen uit Amsterdam zegt in het tijdschrift Dierenpraktijken uit 2005, dat een katje kopen in de Dierenwinkel niet verstandig is: “Dit is zelfs absoluut af te raden. Deze katjes hebben veel vaker een infectie onder de leden dan katjes van mensen die één nestje hebben. De katjes in een dierenwinkel hebben door reizen meer aan stress blootgestaan en meer contacten gehad die besmettelijke ziekten met zich mee kunnen brengen”.
Ook boerderijkatten geven vaak gedragsproblemen, omdat er problemen zijn t.a.v. socialisatie. Eigenlijk zou je moeten nadenken over wat voor kat wil je eigenlijk? Wil je een boerderijkat, neem dan een boerderijkitten. Wil je een buitenkat, neem dan een buitenkitten. Wil je een binnenkat, neem dan een binnenkitten. Wil je een huiskat, neem dan een huiskitten. Een buitenkat binnen houden is dieronvriendelijk en zo is een boerderijkitten niet toegerust (gesocialiseerd) op het leven in een huis in de stad. Hierdoor onstaan nogal wat gedragsproblemen. Soms is zelfs een raskitten van een betrouwbare fokker die goed socialiseert zelfs goedkoper uiteindelijk dan een gratis katje van de buren. Omdat bij dat gratis katje soms veel extra kosten wegens gezondheidsproblemen of gedragsproblemen komen. Op de lange termijn bezien kan dus een raskitten meer voordelen hebben, zeker van een fokker die op karakter fokt en alle mogelijke ziekten binnen dat ras probeert uit te sluiten. En dat geldt zeer zeker niet voor alle fokkers, er blijven helaas immers broodfokkers en vermeerderaars bestaan. Er wordt dan bijv. gefokt met angstige ouderdieren, die wel mooi zijn en prijzen winnen, maar die niet aan de rasstandaard voldoen qua karakter of uiterlijk. Fokkers zijn zelfs niet altijd bekend met kattengedrag en socialisatie, waardoor kittenkopers nog al eens het lieve teruggetrokken kitten kopen dat op de slaapkamer met moederpoes woonde. Met alle gedragsproblemen die daardoor kunnen ontstaan kan elk kitten heel wat duurder worden dan de genoemde prijs .

Vrije katten….

Vrij los lopende katten (katten die vrijelijk naar buiten kunnen) leven in de V.S. 3-5 jaar, binnenkatten 12 jaar, vaak zelfs meer dan 20 jaar. (Studie gedaan door Childs & Ross 1986, Comfort 1956, Kolata et al. 1974).
De meest voorkomende doodsoorzaak zijn auto ongelukken. Bovendien veroorzaken buitenkatten nogal wat overlast bij de buren, zoals het bevuilen van hun tuin, aanvallen van andere dieren en mensen, ongewenst huizen van buren binnengaan, vlooien verspreiden, graven in tuinen (Ablett 1981). De grootste klacht gaat echter over het gedrag van katten. Gedrag, en niet infectieziekten, is de belangrijkste doodsoorzaak van huisdieren.