Een katvriendelijke tuin

De ultieme handleiding om de tuin te verrijken

Een wild dier in hart en nier

Het is talloze keren wetenschappelijk aangetoond dat het goed is voor ons welzijn om met een kat te leven. Nu is de beurt aan ons en gaan wij in ruil daarvoor zorgen dat de kat beter welzijn krijgt door bij ons te wonen. De huidige kat staat nog dicht bij zijn wilde voorouders, het roofdier de Afrikaanse wilde kat. Wilde katten zijn wel de helft van hun tijd bezig met ontdekken en jagen. Daarna zoeken ze een veilig schuilplekje om te rusten. Al hun superzintuigen zijn geëvolueerd voor dat doel: jagen en zorgen dat ze zelf niet opgegeten worden door andere roofdieren. Kleine katten vormen zelf prooien voor roofvogels, grote katten, hyena’s en hondachtigen bijv. De favoriete prooien van katten zijn muizen en in tweede instantie konijnen. Vogels zijn minder populair als prooi, omdat die door weg te vliegen makkelijker kunnen ontkomen.

De voordelen van buiten zijn

Al deze prachtige eigenschappen hebben katten van hun voorouders meegekregen. Hierdoor zijn ze buitengewoon gevoelig voor alles dat er in hun omgeving gebeurt en ze zijn intrinsiek gemotiveerd om te jagen en te ontdekken. De ene kat is daar actiever mee bezig dan de ander, maar toch zullen bijna alle katten profijt hebben van een leefomgeving waarin ze al deze gespecialiseerde vaardigheden bij kunnen benutten. Een katvriendelijke tuin is verrijkt en zorgt ervoor dat de zintuigen van katten op een positieve manier gestimuleerd worden, zodat het uitgebreide natuurlijke gedragsrepertoire van de kat zoveel mogelijk aan bod komt. Katten hebben ook nogal wat privacy en tijd voor zichzelf nodig. Uit onderzoek is gebleken dat naar buiten kunnen gaan goed is voor het welzijn, het risico op overgewicht verkleint en ook stress vermindert. Kortom: die buitenruimte is van groot belang voor het welzijn! Er zijn dan ook steeds meer wetenschappers die de vraag opwerpen op het nog wel ethisch door de beugel kan om een roofdier als binnendier te houden. Door het een huisdier te noemen is het niet opeens geen roofdier meer namelijk. Dit zeggen die wetenschappers ook op basis van onderzoeken die ze hebben gedaan naar bepaalde ziektes, die komen nl. meer voor bij katten die uitsluitend als binnendier worden gehouden.

De risico’s inperken

Er kleven ook risico’s aan je kat vrij rond laten zwerven buiten. Deze zijn welbekend: verkeersongelukken, vergiftiging, beschietingen, mishandeling, ruzie met andere katten en de ziektes die daardoor verspreid worden. Als je bij een drukke weg in de buurt woont, moet je wel bedenken dat dit een serieus risico kan zijn, evenals in een wijk wonen waar al teveel katten zijn waar die ook vechten, of als je bij een dumpplek van zwerfkatten woont. Voor je de deur naar vrijheid openzet is het verstandig eerst al die mogelijke risico’s te gaan onderzoeken om goed te kunnen afwegen of de kat ultieme vrijheid geven wel mogelijk is op de plek waar je woont. Als er teveel gevaren loeren in die buitenwereld is het verstandiger je tuin (geldt ook voor terras of balkon) veilig af te zetten. Dit voorkomt dat je kat te ver van huis geraakt en in de gevaren kan komen, maar het voorkomt ook dat buurkatten ongewenst de tuin inkomen en jouw kat zich daardoor onveilig kan voelen in zijn eigen tuin. Als je kat eerst wel vrij rond mocht lopen maar nu in de afgeschermde tuin moet blijven, dan is het extra belangrijk dat de tuin katvriendelijk wordt ingericht zodat het meer is dan een luchtplaats. Hierbij moet het uitgangspunt zijn dat een zo groot mogelijk deel van de tuin voor de kat toegankelijk is. Een kleine ren zal voor actieve en jonge katten niet voldoende kunnen blijken te zijn, en hierdoor kunnen ze gefrustreerd en gestrest raken als ze eerst meer ruimte gewend waren. En hierdoor kunnen ze weer ziek worden of het op elkaar gaan afreageren.

Valkuilen

Het komt voor dat mensen zeggen dat er wel een buitenruimte beschikbaar is voor de kat, maar dat deze blijkbaar niet zo graag naar buiten wil of zelfs onrustig is in de tuin. De ene kat zal liever en vaker naar buiten gaan dan de ander, maar in het algemeen willen katten wel graag buiten zijn. De valkuil hier is dat als een kat de tuin niet ingaat, dit nog steeds niet betekent dat hij geen interesse in buiten zou hebben. Het zou zomaar zo kunnen zijn dat er vanuit je kat bekeken iets niet goed is aan de tuin. Vaak is dat een van de volgende dingen:

• De tuin is te kaal en biedt de kat te weinig schuilplekken. Katten voelen zich kwetsbaar als ze naar buiten durven te gaan. Daarom is het zaak voldoende schuilplekjes op grondniveau te bieden, maar ook volop hoge plekken. Deze plekken zijn zelfs van groot belang als je kat er niet eens gebruik van maakt. Dat hij ze niet gebruikt ontslaat je niet van de noodzaak hierin wel te voorzien.
• De tuin is niet uitnodigend genoeg en er is te weinig zintuiglijke stimulatie. Om op ontdekking te gaan en interactie te hebben met de omgeving, dient deze uitnodigend te zijn door interessante geuren te bieden (bijv. vers kattenkruid), interessante dingen om naar te kijken (bijv. hoog gehangen vogelvoer of een vlinderstruik die dieren aantrekken), deze zorgen ook voor interessante geluiden om de superoren op te richten.
• Er komen blijkbaar toch andere katten de tuin in. Katten zijn buitengewoon territoriaal en voelen zich meestal gestrest of angstig als er andere katten de tuin in (pogen) te komen. De ene kat is ook beter dan de ander in zijn territorium verdedigen, maar toch is het beter als je maatregelen neemt waardoor die andere katten de tuin niet in kunnen komen. Geschikte systemen hiervoor zijn bijv. Protectapet of Oscillot.
• Ze kunnen niet zelf naar buiten wanneer ze zouden willen, hun mens functioneert als portier. Zeker in katdichte gebieden willen katten om beurten iets gebruiken (time sharen), hiermee worden conflicten met buurkatten voorkomen. Ze bestuderen de agenda van andere katten net zolang tot ze een gaatje hebben gevonden waarin de kust veilig is en zij iets kunnen doen of ergens heen kunnen. Daarom houden katten ook zo van routine, maar dat gaatje in de agenda moeten zij dan wel kunnen benutten. Als jij niet thuis bent en de deur niet open doet vervalt dat gaatje in de agenda en kunnen hierdoor mogelijk conflicten met buurkatten ontstaan die zich wel aan de gezamenlijke agenda houden. Daardoor kan het zo zijn dat als je de deur opent als het jou uitkomt je kat niet meer naar buiten gaat of wil, omdat deze weet dat zijn plekje in de buurtagenda al voorbij is of ingepikt door een andere kat. Katten willen zelf de controle hebben over hun eigen leven, wat ze doen, wanneer en met wie en waar. Als ze ingeperkt worden in hun eigen keuzevrijheid kan dit bijdragen aan angst en zorgen voor frustratie.

Top tips voor de katvriendelijke tuin

Hoe meer ruimte de kat heeft, hoe beter. Echter je kunt een heleboel doen om zelfs een kleine buitenruimte om te toveren tot een waar kattenparadijs.

Hoogteverschillen

Katten willen graag klimmen en de hoogte in gaan, daar voelen ze zich veilig en het biedt overzicht over hun territorium. Verzin eens wat je allemaal zou kunnen doen om hen dat te bieden. Die hoge plekken moeten interessant zijn en uitnodigend om gebruik van te maken. Ook rustplekken hebben katten graag hoog. Je kunt bijv. plankjes aan de schutting of muur hangen, maar ook de tuintafel, stoelen en banken kunnen van nut zijn. Als je je kat echt wilt verwennen kun je ook klimmeubels voor buiten kopen, maar je kunt dat natuurlijk ook zelf in elkaar knutselen. Het is voor katten leuk als ze van de ene hoge plek over kunnen stappen of springen naar de volgende. Katten vinden het leuk om de vloer te mijden als ze zich verplaatsen, hierdoor voelen ze zich veiliger. Hoogteverschillen vinden katten leuk en het is uitnodigend om zo in beweging te komen.

Veiligheid

Als katten buiten zijn, zijn ze van nature op hun hoede en alert op mogelijke gevaren. Daarom is het belangrijk hen meerdere verstopplekken te bieden, niet alleen hoge, maar ook op grondniveau. Hiervoor zou je bijv. houten kratjes die op hun zij staan kunnen gebruiken, speciale katten buitenhuisjes of kattenflats. Katten vinden het fijn om dekking te hebben, dus je zou rondom hun plekjes in de tuin ook dichte struiken als dekking kunnen planten of planten waaronder ze zich kunnen verstoppen. Dit zou niet op een speciale plek moeten zijn, maar verspreid door de hele tuin, want in open ruimtes zoals op een kaal terras of grasveld, voelen katten zich makkelijk kwetsbaar. Juist op die open plekken is dekking nodig, zodat ze a.h.w. van de ene veilige plek naar de andere veilige plek kunnen komen, zonder daar tussenin (denkbeeldig) gevaar te lopen. Die veilige plekken moeten bij voorkeur ook buiten bereik van kleine kinderen, honden of andere dieren zijn. Echte buutvrij plekken dus.

Comfort

De lichaamstemperatuur van de kat is iets warmer dan die van ons, nl. 38-39 graden. Dat betekent ook dat katten van hogere temperaturen houden dan wij en graag op warme plekken gaan rusten. Ook buitenshuis is het daarom prettig om ze te voorzien van zachte en warme plekjes. Dat is des te belangrijker als een kat boven de 6 is (dan komt de pijnlijke aandoening artrose immers al bij 61% van de katten voor), ziek of kwetsbaar is, graag langdurig buiten is, of als je kat graag buiten slaapt. Veel katten vinden een fleecekleedje erg prettig, maar het kan ook bijdragen aan (pijnlijke) klitvorming. Een warmtematje is helemaal ideaal, dat kan ook op een zonnepaneel bijv. Of anders een kruikje of Snugglesafe, maar er zijn ook verwarmde kattenhuisjes te koop. Op deze manier kunnen katten ook buiten lekker warm blijven.

Activiteiten

Om de zintuigen van je huistijger te stimuleren kun je voer en speeltjes gebruiken, zodat hij kan jagen en foerageren, zoals hij prooien zou belagen en vangen. Je kunt bijv. wat snoepjes of brokjes op het gras gooien zodat hij daar achteraan kan rennen en ze moet zoeken. Als je kat hoog gemotiveerd is om leuke dingen te doen om aan eten te komen, kun je het ook verstoppen onder blaadjes of in wc-rolletjes die je opvult met propjes papier en daartussen wat brokjes of snoepjes stopt. Op het terras kun je ook een voerpuzzel of voerbal geven (wel zorgen dat deze altijd gevuld is). Je kunt natuurlijk ook spelen met je kat in de tuin, door een speelgoedmuisje ergens achter weg te laten springen of met een fijne hengel (bijv. die met veertjes aan het eind, er zijn ook hengels waar de veertjes vervangen kunnen worden door balletjes). Wat bij spelen wel belangrijk is, is dat het speeltje zich gedraagt als ware het een prooi, deze gaat dus nooit in de richting van de kat en blijft vooral op afstand. Vooral bewegen alsof het een muisje betreft vinden katten erg uitdagend. Katten spelen echter niet alsof ze naar de sportschool gaan. Het gaat om loeren, bespringen van de prooi en dan genieten van de vangst. Een paar minuutjes spelen en dat dan een aantal malen per dag, is dan ook voldoende.

Geurwereld

Er zijn veel inheemse planten die je in de tuin kunt zetten die goed zijn voor insecten. Een levendige tuin met allerlei dieren die daar rondvliegen en kruipen biedt je kat volop animatie. De volgende planten zijn zeker een aanrader voor katten:
– Kattenkruid en andere muntsoorten. 50-70% Van de katten vinden het heerlijk om te genieten van de geur op de blaadjes en ze kunnen er ook erg vrolijk van worden. Wist je dat katten kattenkruid zo prettig vinden omdat het muggensteken voorkomt?
– Zo’n 30% van de katten vindt kamperfoelie ook een aantrekkelijke plant en reageren daar net zo op als op kattenkruid.
– Valeriaan kan zowel een opwekkend als kalmerend effect hebben op katten, dat hangt af van aan hoeveel de kat is blootgesteld.
– Zacht kattengras vinden katten lekker om aan te knabbelen.
– Een kiwiplant vinden katten ook interessant als deze gesnoeid is, de takken bevatten aanlokkende geuren.

De buitenbar

Het is erg belangrijk om katten voldoende vocht te laten opnemen, helemaal als hun voeding primair uit brokjes bestaat. Katten kunnen echter ook t.a.v. drankjes zo hun voorkeuren hebben. Ze kunnen heel goed ruiken, waardoor ze soms liever regenwater dan het gefilterde kraanwater willen drinken. Dat regenwater kun je natuurlijk ook opvangen en in huis aanbieden naast kraanwater, dan heeft je kat wat te kiezen. Katten drinken beter van vers water. Zet gewoon waterbakjes of plantenschaaltjes buiten om dat water op te vangen. Een regenton is helemaal ideaal. Sommige katten vinden een fonteintje ook fijn als extra waterpunt, in tuin of huis. Dat kan ook de fontein in de vijver zijn. Fonteintjes moeten echter, net als voer- en waterbakjes, wel ook regelmatig verschoond worden.

Het buitentoilet

Katten houden er net als wij niet van om te eten en te drinken in de buurt van de wc. Daarom gaan veel katten graag buiten hun behoeften doen, als in huis het eten en drinken staat. Het is fijn voor ze als een deel van de tuin de mogelijkheid biedt om daar te plassen en poepen. Wel belangrijk om ook daar de ontlasting weg te scheppen, anders wordt het een kweekbak van parasieten. Katten vinden losse aarde en zand fijn om het in te doen. Maar als ze het doen voelen ze zich ook weer kwetsbaar. Zorg daarom voor wat privacy op de buiten wc en zorg voor dekking van planten zodat ze zich veilig voelen.

Krabben

Houtblokken zijn erg geschikt als krabgelegenheid voor in de tuin. Ze kunnen er ook nog op gaan zitten, waardoor het ook nog dienst doet als hoge plek. Krabben is een natuurlijke gedragsmatige behoefte van katten die ze uit moeten kunnen leven, zowel in huis als buitenshuis. Met krabben houden ze hun klauwtjes in optimale conditie. Maar ze laten ook een geurmerk en zichtbare markering achter, hierdoor voelen ze zich veiliger in het territorium.

Variatie

Door een klein beetje te variëren in de tuin (niet teveel) stimuleert dit je kat om te gaan onderzoeken wat er precies veranderd is of wat er nieuw is. Varieer daarom met het bieden van verschillende hoogtes, verschillende soorten verstopplekjes en verschillende plantensoorten. Afhankelijk van hoe groot je tuin is kun je ook af en toe eens een stoel of plantenpot wat verzetten.

Toegankelijkheid

Een kattenluikje dat altijd open staat is het fijnste voor een kat. Hierdoor kan hij zelf bepalen wanneer hij binnen of buiten wil zijn. En zeker als je kat liever buiten zijn behoefte doet dan binnen op de kattenbak is het fijn als hij het buiten kan doen wanneer hij moet en zo niet geforceerd wordt op de bak te gaan. Dat voorkomt ook onzindelijkheid in huis, of dat hij het ophoudt, wat natuurlijk erg ongezond is. In huis kan het je kat ook wel eens allemaal teveel worden, door drukte van bezoek, een feestje of de kinderen. Als je kat altijd naar buiten kan, kan hij aan al die drukte ontsnappen en zich buiten gaan vermaken. Hierdoor kan hij beter met stress omgaan en heeft zelf de gelegenheid om ontspannende activiteiten te ondernemen.

Prooidieren beschermen

Als je een tuin vol planten en bomen hebt, is dat zeer uitnodigend voor wilde dieren omdat het gelegenheid biedt om te eten en te schuilen. Als je vogelvoerhuisjes op wilt hangen, plaats deze dan juist op de meer open plekken, zodat de prooidieren jouw roofdier tijdig kunnen spotten om te voorkomen als diens maaltijd te gaan fungeren. Er zijn bijv. voersilo’s die je op een hoge paal kunt bevestigen, zodat je kat er vanaf zijn hoge plekjes niet goed bij kan. Voer daarom ook geen vogels op de grond.

Op de Facebookgroep Afgeschermde tuin en de inrichting ervan kun je foto’s plaatsen van je tuin of balkon en zo gepersonaliseerd advies krijgen hoe je die goed zou kunnen afzetten. Ook handige tips voor bomen, schuurtjes, erg grote, erg kleine of onhandig ingedeelde tuinen.